?پرسش یکی از مخاطبین
✅سلام
میخواستم در این باره که گفته میشود اعدام شیخ فضل الله با اجازه آخوند خراسانی (و یا یکی دیگر از علمای بزرگ نجف) بوده سوال بپرسم؟
ضمنا ظاهرا آخوند خراسانی قصد عزیمت به تهران را هم داشته اند که در راه جان باخته اند (یا کشته شده اند).
لطفا در این باره هم توضیح دهید.
ممنون
✅جواب :
نجفی:
در مورد دیدگاه علمای بزرگ در عصر مشروطه مطالب زیادی به چاپ رسیده و البته مطالب و اسنادی هم هنوز منتشر نشده است اگر بخواهیم وزن و جایگاه علمی این بزرگان را بین ایران و نجف با هم بسنجیم مرحوم شیخ فضل الله بیشتر با مرحوم علامه نائینی و از طرف دیگر مرحوم آخوند خراسانی با مرحوم سید محمد کاظم یزدی صاحب عروه الوثقی هم سنگ و همتراز بوده اند؛ البته ما امروز بهتر از آن زمان میتوانیم ببینیم که همه این بزرگان درد دین و شریعت و مردم را داشته و از ظلم و بی قانونی در رنج بوده اند ؛ منتها چند عامل مواضع فکری آنها را از هم دورتر نمود ؛ “تجربه نداشتن” در این امور و با مسائل سیاسی بیش از حد ساده انگارانه و خوش بینانه برخورد مینمودند ۰ عامل دیگر احزاب سیاسی و مطبوعات خاص و انجمنهای سری که فضای مشروطه را آماده و آبستن درگیری و تنشنج نموده و از کاهی ، کوه می ساختند ۰ عامل دیگر حساس نبودن برخی مشروطه خواهان نسبت به خطر استعمار خارجی است و درست دشمن هم از این نقطه ضعف در دهه دوم مشروطه توانست نهضت را متوقف و سپس مهره سبکی چون رضاخان قزاق را از دل آن بیرون آورد ۰ البته در دیدگاههای این آقایان با هم اختلاف فقهی هم مشاهده میشود ؛ اما این اختلاف دیدگاه ها علیرغم جو مسموم بخصوص پس از مشروطه آنقدر نبوده که به حکم قتل و اینطور مسائل ختم گردد ؛ هر چند احکام جعلی و نقل قولهای دروغین و تند و یا تلگراف های مشکوک در آن زمان بازارش داغ بوده است ولی هیچگاه اختلاف دیدگاهها در حد احکام قتل از سوی علمای بزرگ علیه یکدیگر نبوده است۰ مطلب دیگر اینکه حوزه مشروطه خواه نجف و شخص آخوند خراسانی هم حدود یکسال پس از شهادت شیخ فضل الله به برخی از انحرافات در بین مشروطه خواهان پی برد و برای احیای مشروطه اصیل عزم سفر به ایران را نمود ولی مرگ مشکوک آخوند خراسانی در شب حرکت ، پایان ماجرایی بود که اسرارش هنوز هم به طور کامل و شفاف از پرده بیرون نیفتاده است ۰
✅در مورد حال و هوای مشروطه دینی نجف در این سالها بنده کتابی دارم به نام “حوزه نجف و فلسفه تجدد در ایران ” ؛ خواندن این کتاب و تورق اسناد و روزنامه های نجف در آن زمان که در این کتاب آمده ، میتواند تصویری روشن از زمان و جریانات مورد بحث به شما بدهد ۰
?موفق باشید