مراسم اربعین طلیعه تمدن نوین اسلامی ( مواجهه عالم قدسی با عالم سکولار )
وقتی از مراسم اربعین سخن می گوییم این آئین در شکل امروزیش شامل دو قسمت در هم تنیده و به هم پیوسته است :
زیارت اربعین : سنت دیرپای شیعه متصل به امام معصوم (ع)
راه پیمایی اربعین : که قبلا در طول تاریخ هم ثبت و گزارش شده است ، ولی در این شکل و حال و هوا و وسعت ، مسئله جدیدی می باشد ۰
مراسم اربعین با این دو بخش نوعی آئین عبادی – سیاسی منحصر بفرد می باشد۰ این ممتاز بودن از نظر شکل و نماد اجتماعی و فرهنگی و سیاسی نه تنها نسبت به سایر مراسم دنیای اسلام و حتی مذهبی دنیا بلکه نسبت به سایر مناسک و مناسبت های شیعه هم تفاوتهایی را نشان می دهد ۰
اما چرا عنوان شد که این شکل از مراسم اربعین طلیعه تمدن نوین اسلامی است؟ ویژگی مهم تمدن نوین اسلامی که آن را از تمدن غربی متمایز و ممتاز می نماید جنبه “چند ساحتی” آن در برابر” تمدن تک ساحتی” و مادیت عالم مدرن و تمدن غرب است ۰ تظاهرات اربعین با محوریت “انسان کامل ” و به شکل میلیونی ، نوید و نشانه و نماد خواست عمیق انسان معاصر در مقابل “قدسیت زدایی” از عالم است و برگشت انسان پسامدرن از بهشت زمینی ( اتوپیای فیلسوفان عصر جدید) به ساحت قدسی و ملکوتی عالم را بعد از سکولاریزه نمودن آن نوید می دهد ۰ شاید این مطلب به پیشگویی میشل فوکو فیلسوف پست مدرن نزدیک باشد که در سحرگاه وقوع انقلاب اسلامی ، در مورد ابعاد آن در سلسله مقاله هایی با نام ” ایرانیان چه رویایی در سر دارند” در مورد این تحول بزرگ در عالم معتقد گردید که این انقلاب سرمایه عظیم معنویت را به متن و روابط اجتماعی زندگی ایرانیان برگردانده و این امری است که چندین قرن است در تاریخ زندگی غربیان به فراموشی سپرده شده است! و جالب است که این متفکر فرانسوی راس این سرمایه معنوی را برای ایرانیان ،اعتقاد عمیق به حضرت امام حسین (ع ) می داند۰
مراسم اربعین طلیعه تمدن نوین اسلامی
(نظریه پیوستگی)
وقتی از مراسم اربعین سخن می گوییم و آن را در گستره تمدن آینده اسلامی مطرح می کنیم ، ناخودآگاه ذهن انسان بین گذشته و حال و آینده ارتباط برقرار می کند و می خواهد بفهمد چه عامل و یا عواملی توانسته است باعث شکوفایی و گسترش این اندیشه و عمل در چنین سطحی گردد۰ به زبان علمی تر چطور یک امر سنتی در دنیای قبل از جهان مدرن میتواند در شکل وسیع تر و عمیق تر و مردمی تر و موثرتر از قبل در دنیای مدرن و پسا مدرن ادامه حیات مجدد داشته باشد۰ در این قسمت می توان از دو مفهوم متضاد “گسستگی و پیوستگی” کمک گرفت ۰ ما می دانیم تمدن غرب نه در شکل” ابزاری – تکنولوژیک ” آن بلکه در شکل فرهنگی و بسط فکریش در اغلب جوامع غیر غربی بحران هویت و گسستگی فرهنگی ایجاد نموده است ؛ این در حالی است که انقلاب اسلامی ایران با احیای سنت در عصر مدرن نوعی گشودگی و انفتاح و افق جدید را ایجاد نموده است و در این راستاست که فرهنگ قدسی اربعین در این شکل و نمای جدید ، نوعی امتداد از گذشته به سوی آینده را نشان می دهد و به عبارتی این پیوستگی بین گذشته و حال و آینده در نسبت بین اربعین و انقلاب اسلامی مصداق و عینیت بخش” نظریه پیوستگی” و اتصال گذشته و حال و آینده می باشد۰
مراسم اربعین طلیعه تمدن نوین اسلامی
عدالت و معنویت نماد و جوهر تمدن اسلامی
وقتی از مراسم اربعین سخن می گوییم جوهره اصلی تمدن اسلامی در مقابل تمدن غرب در آن خودنمایی آشکاری دارد و آن محوریت دو عنصر مهم” معنویت و عدالت ” حول محور “انسان کامل” و ولی خدا یعنی امام معصوم (ع) می باشد ۰ این در حالی است که مادیت و آزادی با ریشه یابی سکولاریسم و اباحه گری در قلب تمدنی غرب جلوه گری می کند ۰ بازگشت مفهوم عدالت در زندگی اجتماعی و سیاسی بشر در اندیشه ها و مکاتب دیگر هم دیده می شود ولی این فصیلت یعنی عدالت که گم شده بشر قدیم و جدید است همیشه با دشمنان و آسیب خاص خودش روبرو بوده است ، مثلا جریان سوسیالیسم که روزگاری نیمی از جهان را در اختیار داشت در مقابل جبهه رقیب یعنی لیبرالیسم از عدالت سخن می گفت ولی نه این عدالت واقعی بود و نه بشر میتواند در سایه اندیشه های ناسوتی و غیر الهی این گوهر ناب را در وجود خود و در حیات سیاسیش صیقل دهد۰ حتی عدالت در اندیشه های دنیای اسلامی و در تاریخ اسلام بدون حضور امام معصوم به وسیله “مصلحت و امنیت” بارها به مسلخ برده شده است ۰در راه پیمایی اربعین این مفهوم کلیدی و محوری اسلام شیعی در مساوات اسلامی و رفتار و مناسک مختلف نه در نظر که در عمل و به عینه قابل رویت است۰